Toscaanse wijnen zijn wereldvermaard, voor een beetje wijnliefhebber géén nieuws. Appellaties zoals Chianti Classico, Brunello en Bolgheri (Sassicaia!) hebben naam en faam gemaakt, en hebben mee gezorgd dat Italië vandaag wordt gezien als toonaangevend wijnland! Sangiovese is niet voor niets de meest aangeplante druif van Italië, en zijn bepalend voor Brunello, Chianti en andere Toscaanse toppers.
De appellatie DOC Montecucco is minder bekend, ook al grenst het pal aan de Brunello zone en het wordt wel eens het best verborgen geheim van de wijnwereld genoemd.
DOC Montecucco is ontstaan in 1998. De meeste van de zeven gemeentes die in deze zone liggen hebben een hoogte tussen de 300 en 450 meter op de hellingen van de Monte Amiata, de uitgedoofde vulkaan. In oppervlakte is het gebied aanzienlijk, doch het aantal wijnproducenten klein. De wijnbouw neemt dan ook maar een relatief deel van de landbouw in beslag, anders dan in Montalcino of Scansano.
Het Montecucco-gebied heeft hierdoor bijzondere klimatologisch kenmerken geërfd. De wijngaarden zijn ook hier voornamelijk met Sangiovese-druiven aangeplant. De temperatuursverschillen tijdens de periode van rijping zijn hier ook groter dan op de vlaktes, waardoor de druiven zeer interessante aromatische eigenschappen krijgen. In vergelijking met Montalcino hebben de Sangiovese druiven hier meer uitgesproken smaken van kers en pruim, in tegenstelling met rood fruit en bosvruchten.
Een Montecucco Bianco bestaat uit minimaal 40% Trebbiano Toscano of Vermentino, aangevuld met Grechetto of Malvasia. De Rosso moet minimaal 60 procent Sangiovese-druiven bevatten. De Rosso Riserva rijpt minimaal 18 maanden op houten vaten en 6 maanden op fles. De Rosato wordt gemaakt met minimaal 60 procent Ciliegiolo of Sangiovese. In 2011 is er ook een DOCG opgericht, de Montecucco Sangiovese DOCG die gerust kan wedijveren met zijn broertjes uit Toscane.
De relatieve onbekendheid van dit wijngebied houden de prijzen van wijngaarden en domeinen laag. Het spreekt voor zich dat bekende wijnmakers zich hier aan het nesten zijn om aan toekomstige wijn-toppers te werken. In de gaten houden dus!
Vele ontdekkingen gebeuren per toeval. Denk aan Viagra, oorspronkelijk bedoeld tegen hartkrampen, blijkt uiteindelijk door zijn andere kwaliteit wereldberoemd geworden. Zo is dit ook het geval voor Amarone DOCG wijnen uit de Valpolicella (Veneto). Deze volle complexe nobele wijn op basis van gedroogde druiven is ondertussen één van de grote Italiaanse appellaties geworden, en is zeker een referentiewijn wanneer het gaat over het bepalen van deze welbepaalde stijl.
De Amarone wordt per toeval geboren in 1936 in een wijnkelder van de eveneens gekende Recioto-wijn, die in die tijd zeer hoog aangeschreven stond. Recioto is afgeleid van het woord ‘Recie’, een woord uit het lokale dialect dat verwijst naar de uiteinden van de druiventrossen (de ‘oortjes’) die het zoetste fruit bevatten. Deze zoete dessert wijn, ook op basis van gedroogde druiven waardoor men een hoger suikergehalte bekomt, wordt gemaakt door tijdig de fermentatie te stoppen wanneer men de gewenste balans suiker/alcohol heeft bekomen. Men wilde het suikergehalte enigszins verminderen tijdens de vinificatie, met als die doelstelling een betere balans te vinden.
Het was in deze context dat kelderknecht Adelino Lucchese aan Gaetano dall’Ora, die aan het hoofd stond van een bepaalde wijncoöperatie, een staal liet proeven uit een vat die in de hoek van de wijnkelder was blijven liggen. De gisten in het vat hadden het suiker verder verteert waardoor er een droge, weliswaar volle en intense, wijn was ontstaan. Adelino zou uitgeroepen hebben 'Ma capo, questo non è amaro, è amarone’. Een foutje werd de start van een nieuw vinificatie-proces. De Amarone zou zo de volgende jaren Recioto vervangen als de meest prestigieuze wijn uit de Valpolicella-streek.
Het Amarone-gebied, geproduceerd in het Valpolicella Classico zone, is beperkt tot de gemeenten Negrar, Marano, San Floriano, Sant'Ambroggio en Fumane. Deze liggen in het Noord-Westen van Verona. een tweede gebied beslaat de Valpolicella-zone dat zich uitstrekt over de Val d'Ilasi in het Oosten van Verona en de Lessini heuvels ten noorden van Verona.
De prominente toegelaten druivensoorten zijn Corvina, Corvinone, Rondinella en Molinara, en kan aangevuld worden met een andere toegelaten druif. In tegenstelling tot sommige andere top-appellaties kunnen voor deze DOCG de productie-processen sterk variëren. Er is de voorgeschreven minimum-tijdsduur voor het drogen van de druiven (ten minste tot 1 december van het oogstjaar), maar hoe lang precies en op welke manier kan vrij door de producent worden bepaald. Zo zijn er producenten die hun druiven wel meer dan 5 maanden laten drogen. De plaats en de manier van het droogproces (‘Appassimento’) kan ook sterk verschillen. Sommige producenten blijven zweren bij de traditionele houten kisten of bamboe-matten, anderen verkiezen kratten van kunststof omdat deze meer bescherming tegen verrotting zou bieden. Sommige producenten blijven zweren bij de traditionele natuurlijke droging door de zachte bries die door de zolders waait, terwijl anderen resoluut voor innovatie kiezen mits het gebruik van geautomatiseerde systemen.
De minimum rijping van Amarone-wijnen bedraagt 24 maanden (vanaf de 1e januari na de oogst), en 48 maanden voor een ‘Riserva’. Welke soort van vat, kleine of grote, is ook zelf door de producent te bepalen en zorgt voor specifieke smaakkenmerken. Deze vele verschillen verklaren natuurlijk ook de relatief hoge prijs-én kwaliteits-verschillen tussen de vele Amarone DOCG wijnen in de markt. Een goede Amarone biedt dan ook zoveel méér dan overrijp fruit met een fluwelen mondgevoel.
De Montepulciano d’Abruzzo DOC is één van de meest gekende appellaties (in de breedte) van Italië en werd reeds toegekend in 1968. Dit bepaalt ondermeer dat deze wijn voor minimum voor 85% uit Montepulciano-druiven moet bestaan. In 2003 is er een eerste DOCG toegekend aan Montepulciano d’Abruzzo Colline Teramane DOCG, omdat de druiven uit de provincie Teramo van uitzonderlijke kwaliteit zijn. In 2019 is er een tweede DOCG toegekend voor Abruzzo. De Tullum DOCG, of ook gekend als de Terre Tollesi.
Het was reeds 8 jaar geleden dat een DOC-appellatie een upgrade kreeg naar een DOCG statuut. 2011 staat dan ook gekenmerkt als het jaar van de DOCG-rush om voor het in voege treden van de EU-regulaties nog snel heel wat nieuwe toekenningen te krijgen. Bij de toekenning van Nizza DOCG in 2014 ging het dan ook ook over een ontdubbeling van een bestaande DOCG, nl. de Barbera d’Asti DOCG.
Tullum DOCG is dan ook meteen de 75e DOCG van Italië, alsook een zeer kleine appellatie met slechts 19 hectare wijngaarden en slechts enkele wijnproducenten zoals Feudo Antico en Vigneti Radica. De DOC Tullum bestond reeds sinds 2008 en de wijngaarden liggen slechts een paar kilometer van de Adriatische zee in de provincie Chieti. Ze omarmen het stadje Tollo dat ligt op een heuvel 150m boven de zeespiegel. Vanuit de stad heb je een mooi zicht op de Adriatische Zee aan één kant en de bergen van de Centrale Apennijnen aan de andere kant. 'Terre Tollesi’ (de alternatieve benaming) betekent vrij vertaald ‘Bodems van Tollo’. De naam Tullum gaat terug tot de 11e eeuw waar het als naam van de versterkte stad werd vermeld in een document van 1062. De Romeinen hadden hier dus reeds wijngaarden.
Binnen het DOC-statuut werden verschillende wijnen geproduceerd van de dominante druivensoorten Trebbiano en Montepulciano in Abruzzo, maar ook van andere soorten zoals Falanghina, Passerina, Pecorino, Chardonnay (schuimwijn), Cabernet Sauvignon, Merlot en Sangiovese. Als DOCG zal Tullum focust Tullum zich op Montepulciano (minimaal 95%) voor rood en Passerina en Pecorino (minimaal 90%) voor wit. Binnen deze appellatie valt ook de productie van Schuimwijnen Metodo Classico met Chardonnay. Voor rood is er een vereiste rijping van 14 tot 24 maanden waarvan voor de Riserva een minimum van 6 maanden op vat.
Spannende tijden voor de Montepulciano druif die te vaak, én onterecht, wordt geassocieerd met goedkope wijnen met bedenkelijke kwaliteit. In Le Marche hebben ze al met de Kurni en Arshura reeds bewezen wat een potentieel er in deze druif schuilt. Vigneti Radica doet een zelfde krachttoer met hun PapaRocco.
Ontdek de wijnen van Vigneti Radica via https://www.michelemoresi.be/collections/italiaanse-wijnen/vigneti-radica
Dat we bij Michele Moresi een grote liefde koesteren voor Lombardije is niet nieuw (Franciacorta, Lago d'Iseo, ristorante Le Due Colombe*) is niet nieuw, dat de Nebbiolo wijnen van Valtellina fantastisch zijn is ook niet nieuw, noch dat Davide Fasolini en Pierpaolo Di Franco met domein Dirupi zeer snel naam en faam hebben gekregen.
Wél nieuw is dat vanaf maart hun fantastische wijnen te koop zullen zijn op onze webshop! Voor de échte (rock 'n roll) wijnliefhebber!
De wijnen van Valter Mattoni uit Le Marche behoren absoluut tot de meest interessante van de afgelopen jaren in de Italiaanse wijnwereld.We kennen uit Italië voornamelijk Grappa als gedistilleerde drank, maar ook Aquavite en Brandy worden er gedistilleerd. Het is niet gemakkelijk om je weg te vinden door het doolhof van sterke dranken die de druif en de wijn hebben gekozen als de belangrijkste elementen van distillatie. Cognac kunnen we in hetzelfde rijtje plaatsen. Sommige zijn nationale gedistilleerde dranken, andere zijn regionaal. Sommige verschillen in de aard van de basis, alcoholgehalte, zijn geschiedenis of specifieke distillatie-regels. We proberen even de verschillen te verduidelijken.
AQUAVITE
Aquavite is in principe de verzamelnaam voor al de sterke dranken gedestilleerd uit een pasta van plantaardige oorsprong (fruit, graan, wijn, suikerriet of aardappelen). Deze wordt gefermenteerd en vervolgens gedestilleerd. Er zijn echter heel veel soorten aquavite. Sommigen ontlenen hun naam simpelweg aan de vrucht waarvan het werd verkregen (bijvoorbeeld abrikozen-, appel- of peren-aquavit). Anderen hebben door hun diepgewortelde tradities een eigen benaming gekregen, in de hoedanigheid zoals wij ze vandaag herkennen. Aquavit van granen noemen we whisky, aquavit van rietsuiker Rhum en deze gemaakt van aardappelen kennen we als wodka. Aquavit gedestilleerd uit wijn (zonder het residu) kennen we als Brandy, Cognac of Armagnac. Aquavit gedestilleerd uit het residu van wijn krijgt de bekende benaming Grappa.
BRANDEWIJN (Brandy)
Brandewijn of Brandy wordt verkregen door wijn te distilleren. De oorsprong ervan is zeer oud, en zijn benaming gaat terug naar de 17e eeuw waneer de Nederlandse koopvaarders handel dreven in wijnen en gedistilleerde dranken. Ze kochten voorraden langs de Atlantische kust, van Frankrijk tot Portugal, en exporteerden ze naar Groot-Brittannië en heel Noord-Europa. Brandewijn heeft een minimum alcoholgehalte van 38% en wordt in Italië voornamelijk verkregen uit Trebbiano-wijn of witte wijn. In Italië mag alleen een Aquavite gemaakt worden van druiven die binnen de nationale grenzen worden geteeld en gevinifieerd mét minimaal twaalf maanden rijping in eikenhouten vaten, of minimaal zes maanden in kleine vaten van 10 hectoliter. Brandy krijgt zijn typische amberen kleur door veroudering op hout of door de toevoeging van karamel. Zijn gerijpte smaak wordt verkregen door zorgvuldig gedoseerde boisé, of eikenhout-extracten die de tannine-structuur verhogen. Tot 1948 heette Italiaanse Brandy eigenlijk Cognac, zoals de beroemdste Franse Aquavit, maar later werd Cognac een beschermde benaming verbonden aan zijn herkomst regio.
GRAPPA
De bekendste Italiaanse gedestilleerde drank blijft natuurlijk Grappa, een aquavite verkregen uit het residu van gevinifieerde druiven, exclusief uit Italië. De veroudering van Grappa maken de onderlinge verschillen. Grappa die niet op hout is gerijpt en na een korte rustperiode wordt gebotteld in roestvrijstalen tanks, wordt «Giovane» of "jong" genoemd. Grappa die minstens 12 maanden op hout heeft gerijpt, mag de titel "Affinata" dragen, terwijl Grappa "Invecchiata" 12 tot 18 maanden in houten vaten heeft gerijpt. Stravecchia of Riserva heeft meer dan 18 maanden op hout kunnen rijpen.
Barolo, de koning van Piemonte, is één van de meest bekende appellaties van Italië. Om Barolo-wijnen juist te beoordelen is een beetje inzicht in de verschillende bodemsoorten een must. De geografische geschiedenis van de zee, erosies en plaatverschuivingen stonden aan de oorsprong van deze verscheidenheid.
De belangrijkste bodems zijn :
1. Lequio-formatie
De Lequio-formatie is de meest kalkrijke bodemsoort in de Barolo-streek, en tevens de oudste. Hij bestaat afwisselend uit zand en mergel en er zijn nog sporen in terug te vinden van zee-organismen. Ze houden weinig vocht vast. Barolo’s van deze bodems zijn krachtig en rijk aan tannines.
2. Diano-zandsteen
Diano-zandsteenbodems ontstonden door landverschuivingen, veroorzaakt door het inbeuken van de golven toen er hier nog een zee was. Het zijn zanderige, poreuze bodems met veel fossiele elementen die makkelijk erodeert, waardoor er rotsachtige, steile hellingen worden gevormd. Barolo-wijnen van deze ondergrond zijn robuust, hebben veel body en stevige tannines.
3. Sant’Agata-mergel
Sant'Agata-mergel is de meest frequente bodemsoort in de Barolo-streek. Deze zijn gelijdelijk aan over een lange tijd gesedimenteerd, waardoor hier de heuvels glooiend zijn en de textuur van de bodem fijner. Ze zijn compact en bevatten veel leem en klei. De dikke bodems worden gekenmerkt door een grijze kleur en kleiachtige mergel.
Er zijn drie soorten Sant’Agata-mergel, van jong naar oud:
Sant’Agata-mergel geeft geurige Barolo’s met fluwelen tannines en een krachtige, diepe smaak.
4. La Morra-conglomeraat
Het La Morra-conglomeraat is vergelijkbaar met Diano-zandsteen. Ze is echter veel jonger van aard en ontstaan door erosie onder invloed van rivierwater.
5. Vena del Gesso-formatie
Dit is een weinig voorkomende, kalkrijke bodem in de gemeenten Verduno en La Morra.
6. Cassano Spinola-formatie
De Cassano Spinola-formatie is een vrij jonge bodem-soort die voorkomt in de gemeenten Verduno en La Morra. Deze bodems bevatten veel kle, kalkrijk en bevatten veel gips. Er zijn twee soorten bodems in de Cassano Spinola-formatie: zanderig: gevormd door afzettingen van rivierwater. mergelachtig: weinig zand, meer leem. Dit type bodem zorgt voor Barolo-wijnen met zachtere tannines en verfijnde fruit-toetsen.
7. Plioceen-mergel
Dit zijn de jongste bodems van Barolo. Deze mergelbodems lijken enigszins op de bodems in Roero, ten noorden van de Barolo-streek.
8. Alluviale bodems door afzetting van rivieren en gletsjers
Naast alle vernoemde bodems bevinden zich nog bodems langs de rivieren. Voor hoogstaande wijnbouw zijn deze bodems niet interessant. Nebbiolo-wijnen van deze bodems zijn middelmatig van aard.
Bron: Alessandro Masnaghetti: Barolo – MGA Vol. I: The Barolo Great Vineyards Encyclopedia – Second Edition, 2018
© 2023 Michele Moresi
-