Voor de gevorderde wijnliefhebber lijkt dit een absurde vraag. Voor anderen kunnen de verschillende benamingen van zones erg verwarrend zijn? een korte bondige verklaring is daarom wel relevant als opfrissing, voor élke liefhebber van de Piemontese wijn-toppers.
Als we het over wijnproductie hebben zijn Cuneo, Asti en Alessandria de bekendste provincies, maar Novara wint door zijn uitstekende regio ‘Alto-Piemonte’ terecht aan populariteit. De natuurlijke regio’s, in deze context Langhe, Roero, Monferrato en Alto-Piemonte, stoppen natuurlijk niet bij de grenzen van deze provincies.
Langhe
Wie wijn en Piemonte in één zin uitspreekt, denkt waarschijnlijk eerst aan Barolo en Barbaresco. Twee van de grootste Italiaanse appellaties. Deze twee appellaties zijn tevens twee aparte regio’s die dicht bij elkaar liggen, beiden ten zuiden van de Tanaro rivier in de provincie Cuneo. In beide gevallen zijn het ook twee deelgemeenten van hun respectievelijke appellaties, naast de andere gemeentes die hierin vallen.
Deze twee appellaties liggen in de Langhe-streek, een schilderachtig, heuvelachtig gebied. Deze wordt begrensd door de rivier de Tanaro in het zuiden en het oosten, en ligt deels zowel in de provincies Cuneo en Asti. Het centrale punt van de Langhe is de stad Alba, ook bekend voor zijn vermaarde truffel-toerisme. Rondom Alba liggen heuvels met rij na rij keurig gesnoeide wijngaarden.
Barolo en Barbaresco liggen dus beiden in de Langhe. De Barbaresco-zone ligt ten zuiden van de rivier de Tanaro en krijgt hierdoor een lichte maritieme invloed waardoor de Nebbiolo iets eerder rijpt dan in de Barolo-zone, die verder verwijderd is de Tanaro maar vooral ook iets hoger ligt.
Let op, de verscheidenheid van deze streek vertaalt zich ook in de verscheidenheid van wijnen. Binnen de overkoepelende appellatie zijn een resem druiven toegestaan zoals Nebbiolo, Barbera, Dolcetto, Pinot Nero, Freisa en Cabernet Sauvignon. Voor wit zijn dat Arneis, Chardonnay, Favorita, Nascetta, Riesling, Sauvignon en Rossese Bianco.
Roero
De Roero is een andere wijnregio in Cuneo. Deze ligt ten noorden van de Tanaro rivier. Hier wordt zowel rode, witte als schuimwijn geproduceerd. De benaming “Roero” (zonder verdere specificatie) zijn rode wijnen gemaakt van minimaal 95% Nebbiolo druiven met toevoeging van andere rode druiven.
De Roero-regio wordt wel eens stiefmoederlijk behandeld. Verdere verwarring treedt op door de appellatie Nebbiolo d’Alba, gezien Alba als centrum van de Langhe wordt gezien en zo verkeerdelijk wordt gelinkt aan de wijnen ervan.
Monferrato
De regio Monferrato beslaat zowel delen van de provincies Asti en Alessandria en ze wordt in twee gesneden door de Tanaro rivier. Het noordelijke deel staat bekend als 'Basso Monferrato' en wordt gekenmerkt door vlaktes en glooiende heuvels. Ten zuiden van de rivier ligt 'Alto Monferrato', die oprijst uit de Apennijnen.
Deze regio geeft thuis aan verschillende prominente appellaties. Moscato d’Asti DOCG wordt vooral in de provincie Asti geproduceerd, maar ook in mindere mate in Cuneo en Alessandria (het hele Monferrato gebied).
Voor rode wijnen is dit toch de regio waar de Barbera-druif volledig tot zijn recht komt. De Barbera d’Asti Superiore DOCG wordt geproduceerd in de heuvelachtige Monferrato streek van de provincies Asti en Alessandria. Hier onderscheiden we verschillende subzones, nl. Tinella, Colli Astiani en Nizza. Deze laatste verkreeg in 2014 zijn eigen DOCG-label (Nizza Monferrato DOCG).
Andere typische variëteiten van de Monferrato regio zijn Grignolino, Freisa, Cortese en Dolcetto.
Alto-Piemonte
Zo’n 150 km ten noorden van Alba, aan de voet van de Alpen, begint Alto-Piemonte. Deze regio is een alpien paradijs tussen beboste heuvels aan de oevers van de Sesia rivier. De laatste twee decennia heeft Alto-Piemonte als wijnregio een renaissance doorgemaakt. Dit na een sombere periode nadat de streek in het begin van de 20e eeuw het slachtoffer werd van vernietigende natuurlijke catastrofes.
Druivensoorten, zoals Nebbiolo (hier "spanna" genoemd), Vespolina en Uva Rara, krijgen vandaag weer de aandacht die ze verdienen.
Meer info over de toekomst van Nebbiolo in de hoger gelegen gebieden van Alto Piemonte lees je hier :
https://www.michelemoresi.be/blogs/news/de-toekomst-van-nebbiolo
Meer en meer ligt de toekomst van Nebbiolo in de hoger gelegen gebieden van Alto Piemonte en Lombardije, meer specifiek de hellingen van Valtellina waar de Nebbiolo de plaatselijk benaming Chiavennasca is. Barolo en Barbaresco blijven de referentie voor deze top-druif, maar andere regio’s eisen meer en meer hun plaats op. Deze regio’s winnen dan ook zienderogen aan populariteit. De opwarming van de aarde heeft hier een directe link gezien de invloed van de alpine frisheid.
Nebbiolo-wijnen afkomstig van de wijngaarden van Alto Piemonte (400-500 m) en deze van Valtellina (600-700 m) bevatten steeds een hoge zuurtegraad (zelfs in warmere wijnjaren). Een potentieel voordeel voor de toekomst.
De groeiende interesse van Langhe-producenten in de hoger gelegen wijngaarden van Alto Piemonte en Valtellina is een logisch gevolg. De meest recente nieuwkomer in Gattinara Domein Paitin waar ik met warme gevoelens terugkijk sinds onze eerste samenwerking in 2014, en in bijzonder de ontmoetingen met Giovanni. Deze barbaresco-producent uit Neive is onlangs een langdurige 'samenwerking' aangegaan met het historische Bianchi-landgoed dat in 1785 in Sizzano werd gesticht. Luca Pasquero-Elia van Paitin heeft reeds eerder bevestigd dat deze keuze werd ingegeven door de klimaatverandering.
Zijn er op het eerste zicht essentiële verschillen? Welke expressies van de Nebbiolo komen tot uiting komt in Valtellina, waar de bodems doorgaans uit kwarts en porfier bestaan, en Alto Piemonte met voornamelijk bodems van graniet, vulkanisch zand en gesteente? Dit vergeleken met de expressies van de traditionele wijnen uit de Langhe waar de bodems vooral zijn gevormd door kalkrijke klei.
De zwaardere bodems van de Langhe zorgen voor een complexe structuur van Barolo en Barbaresco waardoor een lange flesrijping mogelijk aangewezen is. De wijnen van Alto Piemonte of Valtellina zijn vaak toegankelijker zijn als ze jong zijn. Ze hebben ook een 1-2% lager alcoholpercentage (als resultaat van een koeler micro-klimaat).
Nebbiolo is de gemeenschappelijke factor van deze verschillende appellaties uit Alto Piemonte en Valtellina, ook al vereisen sommige van de kleine Alto Piemonte appellaties de toevoeging van andere autochtone druiven, zoals decVespolina en Uva Rara. (Als producenten een 100% Nebbiolo bottelen, vallen deze onder de DOC Colline Novaresi Nebbiolo).
Een overzicht van de verschillende relevante appellaties :
Lees ook "Nebbiolo haalt nieuwe pieken in de alpenwijngaarden van Valtellina!"
Wat maakt de Prosecco van Marchiori zo speciaal?
Hun steile wijngaarden? De variëteiten van authentieke Prosecco druiven? Hun locale gisten? Het is de blend van deze eigenschappen dat Marchiori één van de beste prosecco’s ter wereld maakt.
Marchiori is ook uitzonderlijk om bij het verplichte % Glera Tonda een balans te zoeken met andere authentieke druiven, met eenzelfde subtiliteit.
Indien je Chardonnay of Pinot toevoegt, dan zullen deze dadelijk de Glera druif overheersen en zal de typische Prosecco-smaak niet meer aanwezig zijn.
‘These grapes (Perera, Bianchetta, Verdiso e, Glera Lunga) are adapted to this specific place and part of its patrimony,’ says Marchiori, who is replanting a handful from a massal selection of old vines. Besides including them in his 5 Varietà Prosecco Superiore, he vinifies small lots separately to display the personality of each. Bianchetta offers structure, body and spice; Perera intense pear; Verdiso freshness, acidity and a gorgeous rosewater twist; and Glera Lunga salinity, citrus and herbal notes. ‘The idea is to have more voices, which is advantageous in terms of flavours, longevity and identity,’ he says.
Verder wil Marchiori ook het verschil maken in de vinificatie, en gebruiken ze autochtone gisten voor de fermentatie die zo de typische kenmerken van de wijngaard te ondersteunen.
Others prefer native yeast fermentations. At the Marchiori estate, Umberto Marchiori has researched the subject extensively. ‘Each vineyard has a unique profile in its population of fungi,’ he explains. ‘Its individuality can only be articulated with indigenous yeasts.’
meer info via https://www.decanter.com/premium/premium-prosecco-aiming-high-418465/
Toscaanse wijnen zijn wereldvermaard, voor een beetje wijnliefhebber géén nieuws. Appellaties zoals Chianti Classico, Brunello en Bolgheri (Sassicaia!) hebben naam en faam gemaakt, en hebben mee gezorgd dat Italië vandaag wordt gezien als toonaangevend wijnland! Sangiovese is niet voor niets de meest aangeplante druif van Italië, en zijn bepalend voor Brunello, Chianti en andere Toscaanse toppers.
De appellatie DOC Montecucco is minder bekend, ook al grenst het pal aan de Brunello zone en het wordt wel eens het best verborgen geheim van de wijnwereld genoemd.
DOC Montecucco is ontstaan in 1998. De meeste van de zeven gemeentes die in deze zone liggen hebben een hoogte tussen de 300 en 450 meter op de hellingen van de Monte Amiata, de uitgedoofde vulkaan. In oppervlakte is het gebied aanzienlijk, doch het aantal wijnproducenten klein. De wijnbouw neemt dan ook maar een relatief deel van de landbouw in beslag, anders dan in Montalcino of Scansano.
Het Montecucco-gebied heeft hierdoor bijzondere klimatologisch kenmerken geërfd. De wijngaarden zijn ook hier voornamelijk met Sangiovese-druiven aangeplant. De temperatuursverschillen tijdens de periode van rijping zijn hier ook groter dan op de vlaktes, waardoor de druiven zeer interessante aromatische eigenschappen krijgen. In vergelijking met Montalcino hebben de Sangiovese druiven hier meer uitgesproken smaken van kers en pruim, in tegenstelling met rood fruit en bosvruchten.
Een Montecucco Bianco bestaat uit minimaal 40% Trebbiano Toscano of Vermentino, aangevuld met Grechetto of Malvasia. De Rosso moet minimaal 60 procent Sangiovese-druiven bevatten. De Rosso Riserva rijpt minimaal 18 maanden op houten vaten en 6 maanden op fles. De Rosato wordt gemaakt met minimaal 60 procent Ciliegiolo of Sangiovese. In 2011 is er ook een DOCG opgericht, de Montecucco Sangiovese DOCG die gerust kan wedijveren met zijn broertjes uit Toscane.
De relatieve onbekendheid van dit wijngebied houden de prijzen van wijngaarden en domeinen laag. Het spreekt voor zich dat bekende wijnmakers zich hier aan het nesten zijn om aan toekomstige wijn-toppers te werken. In de gaten houden dus!
Vele ontdekkingen gebeuren per toeval. Denk aan Viagra, oorspronkelijk bedoeld tegen hartkrampen, blijkt uiteindelijk door zijn andere kwaliteit wereldberoemd geworden. Zo is dit ook het geval voor Amarone DOCG wijnen uit de Valpolicella (Veneto). Deze volle complexe nobele wijn op basis van gedroogde druiven is ondertussen één van de grote Italiaanse appellaties geworden, en is zeker een referentiewijn wanneer het gaat over het bepalen van deze welbepaalde stijl.
De Amarone wordt per toeval geboren in 1936 in een wijnkelder van de eveneens gekende Recioto-wijn, die in die tijd zeer hoog aangeschreven stond. Recioto is afgeleid van het woord ‘Recie’, een woord uit het lokale dialect dat verwijst naar de uiteinden van de druiventrossen (de ‘oortjes’) die het zoetste fruit bevatten. Deze zoete dessert wijn, ook op basis van gedroogde druiven waardoor men een hoger suikergehalte bekomt, wordt gemaakt door tijdig de fermentatie te stoppen wanneer men de gewenste balans suiker/alcohol heeft bekomen. Men wilde het suikergehalte enigszins verminderen tijdens de vinificatie, met als die doelstelling een betere balans te vinden.
Het was in deze context dat kelderknecht Adelino Lucchese aan Gaetano dall’Ora, die aan het hoofd stond van een bepaalde wijncoöperatie, een staal liet proeven uit een vat die in de hoek van de wijnkelder was blijven liggen. De gisten in het vat hadden het suiker verder verteert waardoor er een droge, weliswaar volle en intense, wijn was ontstaan. Adelino zou uitgeroepen hebben 'Ma capo, questo non è amaro, è amarone’. Een foutje werd de start van een nieuw vinificatie-proces. De Amarone zou zo de volgende jaren Recioto vervangen als de meest prestigieuze wijn uit de Valpolicella-streek.
Het Amarone-gebied, geproduceerd in het Valpolicella Classico zone, is beperkt tot de gemeenten Negrar, Marano, San Floriano, Sant'Ambroggio en Fumane. Deze liggen in het Noord-Westen van Verona. een tweede gebied beslaat de Valpolicella-zone dat zich uitstrekt over de Val d'Ilasi in het Oosten van Verona en de Lessini heuvels ten noorden van Verona.
De prominente toegelaten druivensoorten zijn Corvina, Corvinone, Rondinella en Molinara, en kan aangevuld worden met een andere toegelaten druif. In tegenstelling tot sommige andere top-appellaties kunnen voor deze DOCG de productie-processen sterk variëren. Er is de voorgeschreven minimum-tijdsduur voor het drogen van de druiven (ten minste tot 1 december van het oogstjaar), maar hoe lang precies en op welke manier kan vrij door de producent worden bepaald. Zo zijn er producenten die hun druiven wel meer dan 5 maanden laten drogen. De plaats en de manier van het droogproces (‘Appassimento’) kan ook sterk verschillen. Sommige producenten blijven zweren bij de traditionele houten kisten of bamboe-matten, anderen verkiezen kratten van kunststof omdat deze meer bescherming tegen verrotting zou bieden. Sommige producenten blijven zweren bij de traditionele natuurlijke droging door de zachte bries die door de zolders waait, terwijl anderen resoluut voor innovatie kiezen mits het gebruik van geautomatiseerde systemen.
De minimum rijping van Amarone-wijnen bedraagt 24 maanden (vanaf de 1e januari na de oogst), en 48 maanden voor een ‘Riserva’. Welke soort van vat, kleine of grote, is ook zelf door de producent te bepalen en zorgt voor specifieke smaakkenmerken. Deze vele verschillen verklaren natuurlijk ook de relatief hoge prijs-én kwaliteits-verschillen tussen de vele Amarone DOCG wijnen in de markt. Een goede Amarone biedt dan ook zoveel méér dan overrijp fruit met een fluwelen mondgevoel.
De Montepulciano d’Abruzzo DOC is één van de meest gekende appellaties (in de breedte) van Italië en werd reeds toegekend in 1968. Dit bepaalt ondermeer dat deze wijn voor minimum voor 85% uit Montepulciano-druiven moet bestaan. In 2003 is er een eerste DOCG toegekend aan Montepulciano d’Abruzzo Colline Teramane DOCG, omdat de druiven uit de provincie Teramo van uitzonderlijke kwaliteit zijn. In 2019 is er een tweede DOCG toegekend voor Abruzzo. De Tullum DOCG, of ook gekend als de Terre Tollesi.
Het was reeds 8 jaar geleden dat een DOC-appellatie een upgrade kreeg naar een DOCG statuut. 2011 staat dan ook gekenmerkt als het jaar van de DOCG-rush om voor het in voege treden van de EU-regulaties nog snel heel wat nieuwe toekenningen te krijgen. Bij de toekenning van Nizza DOCG in 2014 ging het dan ook ook over een ontdubbeling van een bestaande DOCG, nl. de Barbera d’Asti DOCG.
Tullum DOCG is dan ook meteen de 75e DOCG van Italië, alsook een zeer kleine appellatie met slechts 19 hectare wijngaarden en slechts enkele wijnproducenten zoals Feudo Antico en Vigneti Radica. De DOC Tullum bestond reeds sinds 2008 en de wijngaarden liggen slechts een paar kilometer van de Adriatische zee in de provincie Chieti. Ze omarmen het stadje Tollo dat ligt op een heuvel 150m boven de zeespiegel. Vanuit de stad heb je een mooi zicht op de Adriatische Zee aan één kant en de bergen van de Centrale Apennijnen aan de andere kant. 'Terre Tollesi’ (de alternatieve benaming) betekent vrij vertaald ‘Bodems van Tollo’. De naam Tullum gaat terug tot de 11e eeuw waar het als naam van de versterkte stad werd vermeld in een document van 1062. De Romeinen hadden hier dus reeds wijngaarden.
Binnen het DOC-statuut werden verschillende wijnen geproduceerd van de dominante druivensoorten Trebbiano en Montepulciano in Abruzzo, maar ook van andere soorten zoals Falanghina, Passerina, Pecorino, Chardonnay (schuimwijn), Cabernet Sauvignon, Merlot en Sangiovese. Als DOCG zal Tullum focust Tullum zich op Montepulciano (minimaal 95%) voor rood en Passerina en Pecorino (minimaal 90%) voor wit. Binnen deze appellatie valt ook de productie van Schuimwijnen Metodo Classico met Chardonnay. Voor rood is er een vereiste rijping van 14 tot 24 maanden waarvan voor de Riserva een minimum van 6 maanden op vat.
Spannende tijden voor de Montepulciano druif die te vaak, én onterecht, wordt geassocieerd met goedkope wijnen met bedenkelijke kwaliteit. In Le Marche hebben ze al met de Kurni en Arshura reeds bewezen wat een potentieel er in deze druif schuilt. Vigneti Radica doet een zelfde krachttoer met hun PapaRocco.
Ontdek de wijnen van Vigneti Radica via https://www.michelemoresi.be/collections/italiaanse-wijnen/vigneti-radica
© 2024 Michele Moresi
-